Okulöncesi Dönem Çocuklarında Görülen Problem Davranışlar

Yeme Bozukluğu

Yemek kaşığı elinde çocuğun peşinden koşturan, ağzını açması için ayrı, çiğneyip yutması için ayrı oyunlar ve komiklikler yapan anne-baba davranışları çocuk büyüdükçe gereksiz ısrarlara, rüşvet vermelere dönüşür.

Anne-baba yeme konusunda bireysel farklılıklara duyarlı olmalıdır. Çocuklarında aynı yetişkinler gibi fiziksel ve duygusal nedenlerle iştah değişikliği unutulmamalıdır.

Çocuklar her gelişim döneminde yeme davranışına farklı tepkiler verirler. 1–5 yaş arası çocukların beslenme alışkanlıkları ergenlik dönemi kilo durumunu etkilemektedir.

Konuşma Bozukluğu

Ses, hece ve sözcüklerin tekrarı, uzatılması, sözcüklerin parçalanması, duyulabilir ya da sessiz bloklar, sözcükleri aşırı fiziksel gerginlikle söyleme, bazı harfleri söyleyememe veya bir sesin yerine başka bir sesi söyleme

Kekemelik genel olarak kızlara göre erkek çocuklarda daha fazla görülmektedir. 2–4 yaş çocuklarda kekemelik sık görülen bir durumdur. Bu dönemde çocuğun düşünme hızı sözcükleri çıkarabilme hızından fazladır.

Tikler

Tik kas gruplarının irade dışı kasılmasından kaynaklanır. İç çatışma ve gerilimin belirtilerini ifade eder. Organik kaynaklı olanların dışındaki tikler genellikle geçicidir. Yuva Ortamlarında bu tür çocukları taklit etmek, alaya almak, eleştirmek, utandırmak vb. gibi davranışlardan kaçırılmalıdır. Tiklerin giderilmesine yönelik sosyal bütünleştirme, iş eğitimi, hobi edindirme, arkadaş grupları tarafından kabul etkinliklerine yer verilmesi yararlı olacaktır.

 Tırnak Yeme

Bu davranış gerilim, taklit, rastlantı, aşırı baskı, kendine güvensizlik, uyutma çabası, dudak duyarlılığı gibi birçok değişik nedenlerden kaynaklanmaktadır. Genellikle 3–4 yaşından önce görülmez. Çocukların % 33 de görülür. Davranışın altında çoğunlukla psikolojik nedenler bulunmaktadır. Tırnak yiyen çocukların ailelerinde de tırnak yiyenlere rastlanmaktadır. Temelinde taklit olduğu düşünülmektedir. Düzeltilmesi için kendine güven oluşturma, boş zaman uğraşıları, bir başka davranışa yöneltme vb. eğitsel ve sosyal çalışmalara yer vermek yararlı olacaktır.

Yalan Söyleme

Gerçek ve gerçek üstü olayları birbirinden ayırt edememe, yetişkinlerin (anne-baba) gerçek karşısındaki sert tutumları, sevgi ve ilgi eksikliği, ergenlik döneminde benlik arayışı, akran gurubuna ait olma ihtiyacı vb. nedenlerden kaynaklanır. Bu davranışın giderilmesine yönelik şiddet ve baskı kullanmamak, başaramayacağı şeyleri onlardan istememek, başkalarıyla karşılaştırmamak, iyi model olmak, doğru ifadeleri ödüllendirmek, gösterilecek temel davranış olmalıdır.

Saldırganlık

Öfke, nefret, kıskançlık, hâkim olma isteği, kendine aşırı güven veya güvensizlik, gelecekten umutsuzluk, sosyal değerlerde çöküş, sosyalleşmeme, sevgi yoksunluğu, olumsuz model, taklit, karşıt tepki, bazı organik yetersizliklerin telafi edilmesi gibi birçok değişkenlerden kaynaklanmaktadır.

Bu davranışın önlenmesi veya azaltılması, çoğu zaman yaşam ortamlarının caydırıcı olmasıyla mümkündür. Yine de yanlış model olmama, aşırı eleştirmeme, fiziksel ceza uygulamama, çocuğa değer verici tutum gösterme, çalışmaya ve işbirliğine yönlendirme, sosyal ilişkiler geliştirme, sorumluluk verme, duygularla yüzleştirme gibi yollara başvurmak uygun bir yöntem olacaktır.

Aşırı Hareketlilik ve Dikkat Eksikliği

Aşırı hareketlilik yerinde duramama, itaatsizlik, aşırı merak, dikkat dağınıklığı ve ilgilerin uçuculuğu şeklinde kendini gösterir. Bu rahatsızlık çoğu zaman organik nedenlerden ileri geldiği için, giderilmesi içinde tıbbi tedaviye yönlendirmek, doktor önerisiyle gerekiyorsa sakinleştirici ilaç kullandırmak yararlı olacaktır. Ev ve aile ortamında ise; hareketli, gürültülü, dikkat çekici ortamlardan uzak tutmak, gurup oyunlarına yönlendirmek, hobi oluşturmak, dikkat yönlendirmek, enerjiyi yararlı başka işe yönlendirmek ve dinlenme eğitimi yapmak yararlı olacaktır.

Kardeş Kıskançlığı

Kardeş kıskançlığı sonucu ortaya çıkan durumlar, aileleri oldukça zorlayan konulardan biridir. Özellikle küçük kardeşini çekememe, kekemelik, onu birçok şeyden mahrum bırakma, fiziki saldırıda bulunma, haksız eleştiri yapma, altını ıslatma, davranışlarına yön verme vb. gibi davranışlarla kendisini gösterir. Oldukça karmaşık bir süreç sonucu oluşur. Tüm değişkenlerin kontrol edilmesi zordur. Her yaş arasında bu durum görülürse de özellikle birbirlerine yakın yaşta ve aynı cinsiyette olma kıskançlığı şiddetlendirir.

Çalma Davranışı

Çalma davranışı, başkalarının eşyalarını izinsiz kullanma, başkalarının eşyalarına zarar verme, bu eşyaları kendi mülkiyetine geçirme şeklinde kendisini gösterir. Çalma davranışının altında:

• Çocuğun kendine güvensizliği ve aşağılık duygusu


• Ben, biz ve özel mülkiyet kavramlarının gelişmemesi


• İlgi, sevgi ve değer yoksunluğu


• Olumsuz anne-baba tutumu ve olumsuz model alma


• Gizli saldırganlık, öç alma, başkalarını mahrum bırakma


• İlgi ve sevgiyi kendi üzerine çekme


• Geleceğe bakışının olumsuz olması vb. sebeplerden kaynaklanır.

Bu davranışın önlenmesi ve iyileştirilmesi için;

• Çocuğa iyi model olmak


• Kendine güvenini ve özsaygısını oluşturmaya çalışmak


• Sosyal ilişki ve bütünleşmelerini sağlamak


• Çocuğun yaşadığı alanları kontrol altında bulundurmak


• Çocuğun yaptığı davranış karşısında bu davranışın çocuğun başına geldiğinde neler hissettiğini sormak ve bu sayede çocuğu duygularıyla yüzleştirmek


• Çocuğa görev ve sorumluluk vermek


• İlgi, sevgi göstermek mümkünse her türlü ihtiyacını zamanında karşılamak


• Başvurulacak kaynaklar olmalıdır.

Altını Islatma

Tekrarlayıcı nitelik taşıyan istem dışı işemedir. Çocuklar 3–5 yaşları arasında idrarını gece-gündüz kontrol edebilecek olgunluğa erişirler.

Bebeklikten itibaren görülen altını ıslatmalar sinir ve kas gelişmesindeki gecikmelerden kaynaklanabilir. Bu durum tuvalet eğitiminden de kaynaklanabilir. Bu tür problemler zamanla ortadan kaybolur.

Altını ıslatma sorunu daha sonra ortaya çıkmışsa bu sorunun altında yeni kardeşin doğumu, yeni eve taşınma gibi birçok neden olabilir.

Çekingenlik

Yaşıtlarıyla ilişki kurmada zorlanırlar, arkadaşlarıyla birlikte olmak yerine yalnız kalmayı tercih ederler, kendilerini sözlü olarak ifade edemezler. Mutlaka birinin tutup oyuna sokması gerekir.

Bu sorunun altında birçok sebep bulunabilir: aile baskısı, ailenin aşırı koruyucu olması, söylediklerine aldırış etmeme, sürekli eleştiri, yaşı ve kapasitesinden fazla davranış beklentisi, çabalarına tepkisiz kalınması, başarmak konusunda cesaretlendirilmemesi gibi