Cinsel Rol

Cinsiyet rolleri (sexual roles); 1.Toplumsal ilişkilerde kadın ve erkeklere bizzat cinsiyetlerinden dolayı yüklenen farklı roller. 2.Cinsiyet farkı nedeniyle kadın ve erkeğin doğuştan itibaren doğal olarak taşıdıkları veya cinsiyetlerine bağlı olmak üzere toplumsal olarak yüklendikleri roller. Örn. Babalık, annelik.

Cinsiyet Rolü: Bir kültürdeki erkek ya da kadın cinsiyetine ait olduğu düşünülen ve bu cinsiyetlerden beklenen davranış ve tutumlardır. Cinsiyet rolü tercihi (sex role prefence) ile cinsiyet rolü kimliği (sex role identity) terimleri birbirinden ayrı kavramlardır. Cinsiyet rolü kimliği, kişinin doğduğu biyolojik cinsiyetin bilincinde olması ve bunu kabul etmesidir. 6-7 yaşlarında başlar. Cinsiyet rolü tercihi ise, kişinin bir kadına ya da erkeğe özgü olduğunu bildiği tutum ve davranışları bilinçli olarak yeğlemesidir.Cinsiyet rolü kimliğinden sonra cinsiyet rolü tercihi gelişir.

Cinsel rol; bireyin belli normlara göre yapmak zorunda olduğu ya da yapılmasını uygun bulduğu ve yapabildiği, başkalarınınsa hak olarak ondan talep ettiği ya da statüsü gereği ondan beklediği davranış kalıpları olarak tanımlanır (Onaran vd.,1998:4). Cinsiyet rolü, toplumsal cinsiyetin bir parçasıdır ve “ kişinin kendisini bir oğlan çocuk erkek veya kız çocuk-kadın konumunda göstermek için yaptığı ve söylediği şeylerin tümü” olarak tanımlanmaktadır (Şentürk, 2006: 17). Cinsiyet rolü kadın ve erkeğin nasıl düşüneceğini ve hissedeceğini ve kısmen çevre tarafından verilen bir roldür.

Cinsiyet rolleri evrensel boyutları yanında kişinin kendi kültürüne özgü kadın ve erkek rollerinin bir sentezini oluşturur. Cinsiyet rolleri doğumdan başlayarak tüm sosyalleşme süreci boyunca bireyin ailesi, diğer insanlar ve kurumlar aracılığı ile pekiştirilerek kazandırılır.Böylece, birey kendi cinsine ilişkin davranışları, değer yargılarını, normları ve beklentileri öğrenir. Cinsiyet rolleri kişinin başkalarına vereceği tepkilerin belirlenmesinde ve diğerlerinden kendisine yönelen davranışların uygun olup olmadığını yorumlamada belirleyici ve etkili olmaktadır.

Cinsiyet rolleri kıyafetler,meslekler, hobi ve oyunlar,oyuncaklar, oda düzeni, kişisel mekânların döşenişi gibi insan yaşamının bütününü kapsar. Böylece, çocuklar kişi olarak kendine, kendi cinsine ve karşı cinse ilişkin değerleri cinsiyeti ile tutarlı olarak öğrenirler.

Cinsiyet rolleri ve cinsiyet özellikleri kavramları arasındaki farkı içeriklerine göre saptamak mümkündür. Cinsiyet rolleri daha çok kişinin eylemlerini, devinimlerini, cinsiyet-özellikleri ise psikolojik kişilik boyutlarını içermektedir (Baran,1995:14).Cinsiyet rolleri,cinsel gelişimde önemli bir rol oynamaktadırlar.Çocuklara kendi biyolojik cinsiyetlerini kabul etmeleri konusunda yardım edilmelidir.Cinsiyete ilişkin toplumsal roller, çocuklara oyun ve oyuncaklar yardımıyla kazandırılır (Bilgin vd., 2005: 134). Çocuklar etrafındakileri gözleyerek onların cinsiyet rollerini taklit ederler. Bu süreçte ebeveynin rolü son derece önemlidir. Kız ve erkek çocuklara arkadaş seçimi, dışarıda geçirilecek zaman ve giyim kuşam gibi konularda farklı davranılmaktadır. Aileler belirli ödüller ve yasaklamalar kullanarak kızlarını daha kadınca, oğullarını da daha erkekçe davranmalarını öğretmektedir.

Çocuklar iki yaşlarından itibaren cinsiyet rollerine ilişkin bazı bilgileri edinmektedirler. Kız ve erkek çocuklar, oyunlarında ve kişiler arası ilişkilerinde kendi cinsiyetlerinin özelliklerini sergilemektedirler.Bunu nasıl yapmaktadırlar? Bu konuda iki yaklaşım bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, cinsiyet rollerinin gelişmesinde toplumsal öğrenme etkisine, ikincisi ise bilişsel etkenlere ağırlık vermektedir. Toplumsal öğrenme yaklaşımı , cinsiyet rollerinin tıpkı diğer davranışlar gibi model alma yoluyla öğrenildiğini belirtirken, bilişsel görüş cinsiyet rollerinin çocuklar belirli bir bilişsel gelişim aşamasına geldikten sonra kazanıldığını savunmaktadır.

Rollerin sorumluluklarını birey ne kadar başarılı bir şekilde yerine getirirse ruh sağlığı da o derece iyi olmaktadır. “Cinsiyet rolü” ise, bireyin kendi kimliğini kadın veya erkek olarak algılayıp cinsiyetinin gerektirdiği davranışları göstermesidir. Bireyin ruh sağlığı ise kişinin kendisi ve çevresi ile dinamik bir denge içinde olmasıdır. Bireyin sağlıklı ve toplumla uyumlu olması için kendi cinsiyet rolüne uygun bir kimliğe sahip olması gerekmektedir. Cinsel rollerin oluşması ve kazanılması bireyin biyolojik yapısı ile toplumsal adet ve geleneklerin etkisi ile olmaktadır. Örneğin, kadının çocuk doğurması biyolojik yapı, çocuk bakımı ise kültür ve toplum tarafından kadına verilen rol ile ilgilidir. Çünkü toplum çocuğa bakıp büyümede, yapısal olanaklar, davranışlar ve sorumluluk duygusu yönünden kadınları erkeklerden üstün tutmuştur (Özgüven, 1997: 71-73).

Cinsiyet rolleri kadın ya da erkek için arzu edilen ve uygun olduğu düşünülen aktivitelere ve davranışlara ait sosyo-kültürel beklentileri içerir. Cinsiyet rolü kalıp yargıları ise bir bireyin bir cinsiyet grubunun üyesi olarak gerçekleştirdiği aktiviteler ve davranışlar konusundaki kesin yargılardan oluşur. Yapılan işler, ilgi alanları , meslekler, çocuk oyun ve oyuncakları cinsiyet rollerinin içindeki alt alanlar olarak ele alınmıştır (Baran, 1995: 14).

Rol değişimleri genellikle cinsel farklılıkların kaynağı olması bakımından önemlidir.Rol kavramı,toplumda belli pozisyonda olan insanlara özgü davranış şekillerini kapsamına alır.Bir kimsenin pozisyonu, ondan nasıl bir davranış beklendiğini belirler. Toplumun belli yönlerdeki bekleyişleri, beraberlerinde getirdikleri mükâfat ve cezalarında yardımıyla farklı davranış şekillerini bireylere öğretirler.Cinsiyet rolleri, cinsel gelişimde önemli bir rol oynamaktadırlar. Çocuklara kendi biyolojik cinsiyetlerini kabul etmeleri konusunda yardım edilmelidir.Cinsiyete ilişkin toplumsal roller, çocuklara oyun ve oyuncaklar yardımıyla kazandırılır.

Cinsiyet rolleri, kadın ya da erkek için arzu edilen ve uygun olduğu düşünülen aktivitelere ve davranışlara ait sosyo-ekonomik beklentiler içerir. Çocuğun yapmış olduğu işler, ilgili alanları, meslekler, oyun ve oyuncaklar cinsiyet rolü içinde ele alınabilir. Cinsiyet rolündeki belirleyici ayrımlar şu üç maddede özetlenebilir:

1- Çocuk üç yaşında iken cinsiyetini kabul eder.

2- Çocuğun olmak istediği cins, hem bedensel koşullar, hem de çevresel (sosyal) etkilerle belirlenmektedir.

3- Bir cinsiyetin oynadığı standart rolü, yani çocuğun geldiği kültür tarafından beğenilen davranış ve tutumların kazanılmasını sosyal çevre belirlemektedir (Uğurel Şemin, 1992: 45).