Olumsuz Ana-Baba Tutumları ve Çocuklara Etkileri

Bir çocuğun kendi kendini yöneten ve kendine yeten, özgüven sahibi bir birey olması büyük ölçüde ona sağlanan fırsatlar ve yetiştiği aile ortamına bağlıdır.Her anne babanın kendi ebeveyninden gördüğü eğitim şekli, toplum kabulleri, ruhi yapısı ve buna benzer etkenler tarafından kazandığı bir terbiye metodu vardır. Çoğu aile halihazırda uygulamakta olduğu terbiye metodunu sorgulamaz veya sorgulamak istemez; böyle bir tutum, karşılaşılan problemlerin her zaman çocuktan kaynaklandığını düşünmeden dolayı olabileceği gibi, ailenin çocuk yetiştirme hususunda çok ilgisiz kalmasından da kaynaklanabilir.

Şimdi toplumda görülen çeşitli aile modellerini gözden geçirerek bu aile tutumlarının çocukların gelişimlerine etkilerini değerlendirelim.

1.Otoriter Aile Yaklaşımı            

Çocuk her kurala uymak zorunda bırakılır.Çocuğun hemen her davranışını yasaklayan, engelleyen katı ve sert bir disiplin uygulanır.Ana baba sürekli araştıran , çocuğun her işine karışan bir tavır sergiler. Basit bir işte bile çocuğa detaylara inerek neyi nasıl yapması gerektiğini açıklamaya çalışırlar. Arayan bulur demişler. Çocuğun her hareketini yakından izleyen aile mutlaka çocuğun hareketlerinde kusur bulur. Bunun neticesi olarak olaya müdahale eder ve doğrusunu çocuğa öğretir. Bir adım daha atıp çocuğu suçlamaya veya cezalandırmaya artık ramak kalmıştır.

• Çocuğun hata yapmasına fırsat verilmez.


• Kısa vadede bu yöntemle çocuğun bir disiplin altına alındığı görülse de uzun vadede bu yöntem sağlıksız ve zararlıdır.

Çocuk üzerinde etkisi

• Çocuğun kendine olan güveni ortadan kalkar veya hiç oluşmaz


• Aşırı baskı ve kontrol altında kalan çocuk sessiz, uslu, nazik ve dürüst olabilir ama bunun yanında küskün, silik, çekingen ve kolay etki altında kalan bir yapıya bürünür.


• Sürekli ayıplanma , eleştirilme veya dayak çocuğun ruhsal yapısını olumsuz etkiler.


• Çocuk kolayca ağlamaya başlar.


• Belli bir zaman sonra çocuk isyankar, inatçı, huysuz bir yapıya da bürünebilir ki bu durumda bu tip aileler genelde sorunu çözmek için baskı artırma yoluna giderler. Baskı asiliği daha da artırır.


• Çocuk hırçın ve kindar olabilir. Arkadaşları ile uyumsuz ve kavgacı olabilir.


• Hata yapmasına müsade edilmeyen çocuk ileri yaşlarda hayatın sıkıntıları karşısında dayanıksız olabilir

2.İlgisiz Kayıtsız Aile Yaklaşımı

• Aile aşırı rahattır, çocuğun dünyasına girmek gibi bir kaygıları yoktur.


• Çocuğun sorumluklarından kaçma vardır. Mesela okul aile birliği toplantılarına gidilmez veya eşler bu çekilmez!! işi diğerinin üzerine atmaya çalışır.


• Ana baba çocuğa örnek bir model olamaz.


• Genellikle bu aile tipi davranış anne ve babada aynı anda görülmez. Çoğunlukla aile de çalışan fert hangisi ise ilgisiz aile davranışı onda görülür.


• Çok çocuklu ailelerde rastlanma ihtimali daha fazladır.

Çocuk üzerinde etkisi

• Çocuk bencil ve şımarık olur. Bu yüzden arkadaş çevresinde sevilmez


• Çocuk evde veya okulda anne babasının dikkatini çekmek için alışılmadık davranışlar sergiler


• Ailesi çocuğa model olamadığı için çocuk kendine başka modeller seçer. Gençlik dönemlerinde çocuk vaktinin tümünü arkadaşları ile geçirir.


• Genç yaşta çocuk zararlı alışkanlıklar edinmeye meyilli olur.

3.Aşırı Koruyucu Aile Yaklaşımı

• Bu aile tipi baskıcı otoriter aile tipine ile karıştırılabilecek kadar benzer. Aralarındaki temel fark; bu aile tipinde şefkat, koruma güdüsü, disiplinin önünde gelir.


• Çocuğa gerektiğinden fazla özen ve kontrol gösterilir.


• Özellikle anneler bu tip bir tavır sergiler. Psikologlar annelerin bu tavrını genellikle annenin duygusal yalnızlığına bağlarlar.


• Çocuğun kendi yapacağı ve yapması gereken işler bile koruyucu ebeveyn tarafından yapılır. Mesela 6-7 yaşına kadar yemeğini annesi yedirmeye devam eder veya 14-15 yaşına kadar kızının saçlarını taramaya devam eder.

Çocuk üzerinde etkisi

• Çocuk aşırı duygusaldır.


• İleri yaşlarda bile etrafına bağımlı olarak yaşar.


• Kendi ayakları üzerinde doğrulması uzun yıllar alır.


• Çocuk toplum içinde kendi başına iş yapma cesaretini gösteremez.


• Çocuk anne babasından ayrı kalamaz ileri yaşlarda bile sürekli anne babasını yanında olmak ister.

4.Demokratik,Hoş Görülü Aile Yaklaşımı

• Mükemmele en yakın aile tipidir.


• İlgisiz aile tipine bazı yönleri ile benzese de çocuk burada başıboş bırakılmaz.


• Hoşgörü yapılan her şeyi hoş görmek değildir. Belirli kurallar ve kısıtlamalar mutlaka vardır.


• Evde herkesin söz hakkı vardır. Çocukta kendini ifade edebilir.


• Duygu ve görüşlere saygı vardır.


• Yanlışları sebebi ile çocuklara yaptırım uygulanır ama evvelinde koyulan kurallar çocuğun anlama seviyesine inilerek mantıklıca izah edilir.


• En zor ve sabır isteyen yöntemdir.


• Hoşgörülü ailenin düşebileceği en yaygın hata çocuğa aşırı serbestlik verilmesi olabilmekte. Bu noktaya dikkat edilmeli.

Çocuk üzerinde etkisi

• Özgüven sahibi bireyler yetişir.


• Kendini rahat ve kolayca ifade edebilen bireyler yetişir.


• Çocuğun farklı hobilere yönelmesi daha sık görülür.


• Çocukta asilik ve kavgacılık görülmez.


• Anne babaya saygı noktasında çocukta gevşeklik görülebilir.

5.Tutarsız Aile Yaklaşımı

• Genellikle genç ebeveynlerde ve ilk çocuğun yetiştirilmesinde görülür.


• Anne baba çocuğumu daha iyi nasıl yetiştirebilirim sorusunu kendilerine sormaya başladıklarında, eğitim metodunda değişikliğe gidebilirler. Bu esnada eski- yeni çatışması olur ve ailenin çocuğa karşı tavırlarında tutarsızlıklar olur.


• Bu genellikle bir ara formdur. Uzun yıllar ailenin bu karakterde kalması çok nadiren görülür.


• Tutarsız davranan ailelerde bunun temel sebebi eşlerin çocuk yetiştirmeye farklı bakmaları ve bunu çocuğa yansıtmalarıdır. Bazen de eşler çocuk yetiştirme metotlarında değişiklik yapma hususunda farklı düşünürler bu da tutarsızlığa neden olur. Mesela baba otoriter- baskıcı iken anne koruyucu bir tavır sergilerse hele birde bu çocuğa yansırsa tutarsız aile oluşur. Annenin ak dediğine baba kara diyorsa çocuk bu ortamdan olumsuz etkilenir.

Çocuk üzerinde etkisi

• Çocuk üzerinde etkisi ve bu etkinin yıkıcılığı hangi aile tipleri ararsında kararsız kalındığına göre değişir.


• Buna bağlı olarak çocuk asi, hırçın inatçı olabileceği gibi içine kapalı ve pısırık da olabilir.


• Çocukta ana baba sevgisi azalır.


• Çocukta dikkat toplayamama ve uzun süre bir işe odaklanamama problemleri ortaya çıkar.


• Çocuk anne veya babadan birisine çok yaklaşırken diğerinden uzaklaşabilir.


• Çocukta yalan söyleme, kaypaklık gibi hastalıklar başlayabilir.